Gdy zacumowaliśmy w Potamos, małej okrągłej zatoce, która pełni funkcję portu na wyspie, widziałem ludzi stłoczonych przed plątaniną białych domów. „To jest wioska Potamos, w której mieszka większość mieszkańców” – powiedziała Eleni Marinou, inna klimatolog i członkini Pangea. „Reszta wyspy jest niezamieszkana”.

„Wszyscy ci ludzie przyszli powitać nowo przybyłych o 04:30 rano?” Spytałem się jej.

„Każde przybycie statku to tutaj mała fiesta” – odpowiedziała.

W końcu na Antykithirze przez cały rok mieszkają tylko 22 osoby. Ale ten wiejski krajobraz może wkrótce się zmienić, dzięki wielkiemu planowi Pangei przekształcenia wyspy w światową superstację klimatyczną.

Położona między Kretą a Kytherą, w punkcie, w którym zbiegają się trzy morza: Egejskie, Jońskie i Kreteńskie, Antikythera ma wyjątkowe położenie geostrategiczne. „Antikythera znajduje się na skrzyżowaniu mas powietrza ze wszystkich kontynentów” – powiedział Vassilis Amiridis, klimatolog i dyrektor ds. Narodowe Obserwatorium Aten (NOA), który kieruje komitetem naukowym Pangea. Oznacza to, że duże masy powietrza ze wszystkich kontynentów, zdolne do przejmowania właściwości temperatury i wilgotności miejsca ich pochodzenia, spotykają się dokładnie nad Antykithirą, tworząc wyspę, którą Amiridis opisuje jako „meteorologiczny tygiel”. Ponadto nie ma zanieczyszczenia świetlnego, więc naukowcy mogą wyraźnie i łatwo obserwować niebo.

Tutaj, jak powiedział Amiridis, można znaleźć pył z Sahary, tefrę z Etny i popiół z kanadyjskich pożarów. Na przykład 28 sierpnia 2018 r. systemy Pangei wykryły dużą ilość cząstek żużlu, które zostały wyrzucone w górne warstwy ziemskiej atmosfery przez kanadyjskie pożary kilka tygodni wcześniej i podróżowały przez 15 dni przed lądowaniem na Antykithirze.

To niezwykle ważne, ponieważ posiadanie miejsca, w którym zbiega się pył z różnych miejsc, może nam wiele powiedzieć o procesach transportu pyłu – mówi Amiridis, wyjaśniając, że może nam pomóc zrozumieć ekstremalne zjawiska pogodowe i stworzyć systemy wczesnego ostrzegania przed nimi, a także sprawić, że lepsze prognozy dotyczące wpływu zmian klimatu na pogodę.

„[Wyspa] jest idealnym naturalnym laboratorium do badania, w jaki sposób aerozole [drobne cząstki takie jak pyły, opary lub mgły zawieszone w powietrzu] tworzą chmury, kluczowe zjawisko dla zrozumienia i powstrzymania zmian klimatycznych” – powiedział.

Pangea niedawno otrzymała dofinansowanie z UE w wysokości około $25m. Zespół, składający się obecnie z około 30 naukowców, głównie inżynierów i fizyków, wykorzystuje go do instalowania na wyspie najnowocześniejszych technologii. W szczególności kwestionują większość obecnego konsensusu naukowego dotyczącego cząstek pyłu w powietrzu.

„Konwencjonalna wiedza mówi, że cząsteczki pyłu są losowo zorientowane w atmosferze. Mówimy, że te cząsteczki mogą ustawiać się pionowo w powietrzu” – powiedział Amiridis. Jeśli teoria Pangei okaże się prawdziwa – co naukowcy powinni wiedzieć za około rok – być może będziemy musieli ponownie rozważyć wszystko, co wiedzieliśmy o zmianach klimatycznych: Ziemia”, powiedział Amiridis, wyjaśniając, że to dodatkowe promieniowanie może skutkować coraz cieplejszą planetą.

Obecnie zespół naukowców odwiedza wyspę w grupach po pięć osób raz w miesiącu, ale planuje się, że grupy międzynarodowych naukowców będą mieszkać na wyspie przez dłuższy czas w specjalnie zbudowanych hostelach naukowych. Przez resztę czasu zaledwie 1 km2 z 22-kilometrowego obszaru Antykithiry jest zamieszkany. Na wyspie nie ma stacji benzynowych, sklepów odzieżowych, piekarni, a tylko dwie tawerny, z których jedna służy również jako minimarket i poczta. Spośród 22 stałych mieszkańców osoby w wieku poniżej 65 lat stanowią zdecydowaną mniejszość.

W 2019 roku miejscowy grecki kościół prawosławny zaoferował ludziom opłacenie przeprowadzki na słabo zaludnioną wyspę, jak donosi Business Insider, ale miejscowi powiedzieli mi, że pomysł został porzucony, zanim został wdrożony, chociaż nie wiedzieli dlaczego. Zamiast tego nieliczni pozostali mieszkańcy Antykithiry mają nadzieję, że ten nowy napływ naukowców może pomóc odwrócić ich los. „Pangea zmieni naszą wyspę. Zróbcie wszystko, co w waszej mocy, aby pomóc naszej pięknej wyspie” – powiedział jeden z miejscowych. Inna kobieta powiedziała mi, jak bardzo kocha tych „fizyków” jak własne dzieci. Ogólnie rzecz biorąc, świętują przybycie naukowców jako coś, co przyniesie powiew świeżego powietrza na ich brzegi.

Może wydawać się nieprawdopodobne, że Antikythera ma znakomitą przeszłość, z której wszyscy zżyci miejscowi są niezmiernie dumni. Współcześni mieszkańcy Antykithery wywodzą się od wyniosłych Kreteńczyków, którzy zbuntowali się przeciwko Turkom podczas greckiej okupacji osmańskiej, opuścili Kretę i osiedlili się na tej wyspie.

Ponadto Mechanizm z Antykithiry, fascynujące starożytne greckie urządzenie mechaniczne, które było używane do obliczania i wyświetlania informacji o zjawiskach astronomicznych w 100 rpne, zostało wydobyte na lokalnych wodach w 1901 roku z wraku statku handlowego, który zatonął na początku I wieku pne (można zobaczyć pozostałości mechanizmu w Greckie Narodowe Muzeum Archeologiczne w Atenach).

Wydaje się więc stosowne, że wyspa, która wyrzuciła na brzeg najstarszy komputer świata ponad sto lat temu wykorzystuje niektóre z najbystrzejszych umysłów na świecie, aby pomóc w tworzeniu nowych postępów w walce ze zmianami klimatycznymi.

Przypomniało mi się wielkie dziedzictwo wyspy, kiedy udałem się do Obserwatorium Zmian Klimatu w Antykithirze później tego samego dnia z Tsichlą i Marinou, Spirosem Metallinosem, operatorem stacji i Ioanną Mavropoulou, pracownikiem administracyjnym ds. wsparcia badań.

Aby dotrzeć do obserwatorium w Katsaneviana, opuszczonej osadzie położonej około 4 km na południe od Potamos, która góruje nad resztą wyspy na wysokości około 193 m, pokonywaliśmy zygzakiem kilka cudownych szlaków, aby podziwiać zapierające dech w piersiach widoki na czyste wody wyspy. Po drodze zauważyłem wełnianą kozę wielkorogą – prawdopodobnie dziką – stojącą na skraju stromego wąwozu, jedną z kilku tysięcy tego rodzaju na wyspie.

Kiedy w końcu dotarliśmy do obserwatorium, uderzyło mnie, jak nieziemsko to wyglądało. Obok ogromnej anteny znajdował się biało-szary pojemnik mieszczący PollyXT, instrument, który wykorzystuje lasery do pomiaru ruchu drobnych cząstek pyłu zawieszonych w powietrzu, a także pary wodnej i chmur w atmosferze, wysyłając dane do analizy do NOA . Kiedy później tej nocy zapadł zmrok, sztuczki PollyXT zaparły mi dech w piersiach; elektryczny zielony promień przeciął niebo jak magiczne schody do błyszczących galaktyk.

Na prawo od PollyXT znajdował się złoty fotometr, który ustawia się w linii ze Słońcem, aby mierzyć ilość promieniowania elektromagnetycznego docierającego do Ziemi i przesyłać dane do NASA. W pobliżu imponująca biała kopuła mieściła polarymetr słoneczny, który śledzi orbitę Słońca na niebie i mierzy orientację cząstek pyłu w atmosferze. Gdy Mavropoulou i Tsichla spoglądali przez teleskop polarymetru, ja spoglądałem przed siebie na zamglone obrzeża północno-zachodniej Krety w oddali, szukając punktu, w którym spotykają się trzy morza.

Pangea planuje zainstalować do 40 kolejnych instrumentów naukowych w ciągu najbliższych trzech lat. Będą to systemy radarowe w chmurach, które pomogą nam zrozumieć, w jaki sposób chmury odbijają światło słoneczne i zatrzymują promieniowanie podczerwone, zaawansowane spektrometry, które dokładnie i często mierzą gazy cieplarniane, zaawansowane systemy Dopplera Lidar, które mierzą, w jaki sposób zmiany klimatyczne spowalniają nasze wiatry – i wiele więcej.

Po tym, jak klimatolodzy sprawdzili swoje instrumenty, wróciliśmy do Potamos. Marinou powiedział mi, że zostaliśmy zaproszeni na uroczystość patrona tego wieczoru w tawernie. „Będą muzycy grający na żywo kreteńską lirę i możemy się trochę napić tsipuro (mocna grecka brandy) – powiedziała entuzjastycznie. – Wcześniej możemy napić się greckiej kawy w drugiej tawernie.

Wyglądało na to, że ona i reszta naukowców z Pangei dość dobrze radzili sobie z życiem na tej nierównej, smaganej wiatrem wysepce. Miejmy nadzieję, że wkrótce więcej klimatologów z całego świata będzie korespondować rano z centrami lotniczymi NASA i wieczorem pić tsipouro z miejscowymi. Maleńka wyspa może być odległa od świata Pangei, megakontynentu, ale kontynuuje swoją rolę w poszerzaniu horyzontów nauki – tym razem pisząc zupełnie nowy rozdział w walce ze zmianami klimatycznymi.

Świat jutra to seria BBC Travel, która odwiedza pomysłowe społeczności na całym świecie, które dostosowują się do zmian środowiskowych lub znajdują nowe sposoby na zrównoważone życie.